Niet-financiële resultaten

Ook in 2023 is gericht gewerkt aan het behalen van de doelstellingen die we hebben geformuleerd. Bold statements zijn voor Heijmans de belangrijkste thema’s waarvoor wij een stip op de horizon wilden zetten en waarin wij echt beweging wilden teweegbrengen. Dat is de reden dat we deze doelen bewust ambitieus hebben geformuleerd. Onze doelstelling was 100% beweging op alle bold statements te realiseren en minimaal de helft te behalen. Ze zijn gecategoriseerd langs de assen van onze strategie: Verbeteren, Verslimmen en Verduurzamen. De destijds opgestelde doelen lopen in 2023 af. Zoals verwacht biedt de realisatie tot en met 2023 van deze doelen een gemengd beeld.

Verbeteren

1. We zijn pas tevreden bij 0 ongevallen.

Het jaar 2023 werd overschaduwd door een dodelijk verkeersongeval op de projectcombinatie Gorinchem en Waardenburg (dijkversterking). Een medewerker van een onderaannemer kwam om het leven. Ook zijn we teleurgesteld over het aantal ongevallen (met verzuim of met vervangend werk) in het afgelopen jaar. Het aantal ongevallen is gestegen van 71 in 2022 naar 72 in 2023. We vermoeden dat dit deels komt doordat er door collega’s steeds meer (kleinere) ongevallen worden gemeld. Een signaal dat onze mensen minder wegkijken en het gedrag langzaam aan het veranderen is. We blijven streven naar 0 ongevallen.

Bij al onze ongevallen (met verzuim) zetten we de 1-3-14 methode in, waarbij op de eerste, de derde en de veertiende dag de ongevallen worden geanalyseerd, en onderzoek en acties plaatsvinden. Met deze methode leren we hoe het beter kan en formuleren we concrete verbeteracties. Om het leereffect te vergroten, is in 2023 ons incidentenregistratiesysteem (IRES) uitgebreid met een module waarin de verbeteracties aan een actiehouder worden gekoppeld en waar een extra check plaatsvindt op de borging van de verbetering Heijmans breed.

2. IF < 1 in 2023.

Het IF-cijfer is gestegen naar 3,1 Heijmans-breed (was 2,7 in 2022). Het aantal ongevallen was weliswaar vergelijkbaar met 2022, er waren echter meer ongevallen met verzuim waarbij vervangend werk niet mogelijk was.

We blijven het IF-cijfer en het aantal ongevallen monitoren, maar als het gaat om sturen op bijna ongevallen) zijn we toe aan de volgende fase: focus. Focus om te leren en te verbeteren. Om de ernstige ongevallen met (potentieel) dodelijk of levensbedreigend letsel echt te voorkomen. We moeten grip krijgen op extreme risico’s, want levensbedreigende situaties overkomen ons nog steeds. Hiervoor hebben we in 2023 nieuw beleid ontwikkeld wat per 1 januari 2024 is ingegaan.

3. In 2023 hebben we over de volle breedte van het bedrijf trede 4 van de Safety Culture Ladder.

In 2023 hebben alle bedrijfsonderdelen zich gecertificeerd op de Safety Culture Ladder trede 4 (van de 5 in totaal), behoudens recente overnames. We blijven echter stappen op veiligheid zetten. Meer informatie is te vinden in hoofdstuk 8.

4. In 2023 zijn we voorspelbaar doordat alle grotere projecten (categorie 2 en 3) binnen de initiële bandbreedte eindigen.

Hoewel projecten in uitvoering als gevolg van marktomstandigheden gevoelig zijn voor fluctuaties, bleven de projecten over de gehele linie voorspelbaar. Richting voltooiing zien we projectresultaten overwegend verbeteren.

5. In 2023 leveren alle projecten een positieve bijdrage aan de winst.

In 2023 bleef, ondanks de marktomstandigheden, de relatieve bijdrage van projecten aan de winst op gelijk niveau. Dit laat zien dat alle in de afgelopen jaren doorgevoerde verbeteringen robuust in de organisatie zijn verankerd, waardoor we aan de gewijzigde marktomstandigheden het hoofd konden en kunnen bieden.

6. We reduceren het aantal collega’s dat ongewenst vertrekt elk jaar met 50%.

In 2023 is het aantal collega's dat ongewenst vertrekt in relatieve zin gedaald met een kwart. Het blijft belangrijk om talent vast te houden; daarom besteden we veel aandacht aan het binden en boeien van medewerkers en het zijn van een aantrekkelijke werkgever met een sociaal gezicht. Het vieren van het 100-jarig bestaan van Heijmans heeft hier in 2023 zeker aan bijgedragen. We analyseren welke groepen medewerkers vaker Heijmans verlaten en hun redenen hiervoor. Daar zetten we specifieke maatregelen op in. Zo hebben we het werkpakket van bepaalde groepen werkvoorbereiders gesplitst in een administratief en technisch deel, waardoor we de kwaliteiten en interesse van medewerkers beter kunnen matchen met de taak. Ook hebben we geleerd dat we nieuwkomers in het eerste jaar meer intensief moeten begeleiden. We kennen het belang van een gedegen selectie- en onboardingsproces, en blijven nauw in contact met medewerkers over verbeterpunten. Zo voeren we in de hele organisatie teamgesprekken over de resultaten van het betrokkenheidsonderzoek en zijn er op individueel niveau regelmatige check-in gesprekken.

7. We reduceren het ziekteverzuim elk jaar met 5%.

Heijmans heeft een voortschrijdend verzuimpercentage dat met 5,1% vrijwel gelijk is aan dat van 2022. Alhoewel de eigen doelstellingen daarmee niet worden behaald, ligt het circa 1% lager dan gemiddeld in Nederland bij bedrijven groter dan honderd medewerkers (6%; CBS[1]). Het ligt ook onder het gemiddelde van de bouwnijverheid (5,3%; CBS[1]). Binnen Heijmans is er dit jaar een lichte verschuiving van kort naar (extra) lang verzuim. Daar wordt met zorgvuldig casemanagement veel aandacht aan besteed. Zowel zorgprofessionals als leidinggevenden spelen daarin een belangrijke rol en werken nadrukkelijk samen. Tegelijkertijd is er oog voor preventie; het gaat dan bijvoorbeeld om aanpassingen in werkomstandigheden, ondersteuning bij het vergroten van mentale weerbaarheid en vitaliteit, duurzame inzetbaarheidsgesprekken e.d.

• 1CBS-cijfers zijn voortschrijdend tot en met derde kwartaal 2023.

8. In 2023 is er een hogere medewerkersbetrokkenheid dan in 2021.

In 2023 heeft er een medewerkersbetrokkenheidsonderzoek plaatsgevonden. Hierin hebben we gemeten wat er volgens medewerkers goed gaat en wat er beter kan in ons bedrijf. Medewerkers hechten vooral belang aan de relatie met elkaar, de waardering die ze krijgen en de aandacht voor werk-privé balans. Gemiddeld genomen zijn mensen binnen Heijmans (heel) tevreden over deze thema’s. Maar liefst 83% van de medewerkers heeft het onderzoek ingevuld. De gemeten eNPS is ten opzichte van 2021 gestegen van +25 naar +35. Deze uitkomst ligt bovendien hoger dan de scores van andere bedrijven die dezelfde meting uitvoeren in Nederland. Daarmee is de doelstelling behaald.

Verslimmen

9. Alle opgaves waaraan we werken, hebben in 2023 een digitale tweeling.

De inzet van digitale tweelingen op onze projecten en contracten is voorwaardelijk voor veel nieuwe en toekomstige innovaties die onderdeel uitmaken van de vernieuwde strategie van Heijmans. Bovendien is er nog voldoende rendementsverbetering te bereiken door het ‘ontslakken’ van onze werkmethoden; digitaal bouwen en de inzet van digitale tweelingen maakt efficiëntere werkmethoden en -processen mogelijk. Om Heijmansbreed richting te geven aan en te sturen op de doorontwikkeling van digitaal bouwen, is de ambitieladder die we tot en met 2023 gebruikten om sturing te geven aan het komen tot het werken met digitale tweelingen, herzien. De nieuwe digitaal bouwen ambitieladder behoudt de sterke punten van de oude ladder, maar voegt hier nieuwe waarden aan toe. Zoals een grotere focus op het ondersteunen van innovaties met digitaal bouwen en het verzilveren van de waarde van digitaal bouwen op projecten, in plaats van het scoren van digitaal bouwen toepassingen. Met de herziene ladder borgen we dat digitaal bouwen positief bijdraagt aan het bereiken van meerdere strategische doelstellingen van Heijmans.

Utiliteit

In 2022 hebben we reeds de grenzen van de BIM-ontwikkeling en -implementatie bereikt. Naast nieuwbouwprojecten zijn ook op de renovatieprojecten van Heijmans Utiliteit digitale tweelingen, in de vorm van BIM-modellen die actief ingezet worden, routine. De opleidings- en bijscholingsprogramma's zijn onderdeel geworden van de reguliere opleidingsprogramma's en de gebruikte processen zijn onderdeel van een Plan Do Check Act( PDCA)-cyclus waardoor de processen onderhevig zijn aan een continue verbetercyclus.

In 2023 werkten we aan de ontwikkeling van prototypen tot en met ‘minimal viable products’ (eerste versie van het product). Die stellen ons in staat scherp te benoemen welke waarde de inzet van digitale tweelingen en hoogwaardig informatiemanagement heeft voor ons als hoofdaannemer en voor onze opdrachtgevers. Op basis hiervan wordt onze propositie steeds doeltreffender en weten we betere keuzes te maken in de ontwikkeling van gerelateerde producten en diensten.

Woningbouw

Bij Woningbouw zien we op dit moment een stijgende lijn in het gemiddeld aantal behaalde BIM-sterren per project. Dit is de belangrijkste graadmeter van het feit dat we alle projecten gestructureerd aanpakken met de BIM-Focus Project aanpak. En belangrijker, dit levert resultaat op. Niet alleen op het gebied van behaalde aantal BIM-sterren (verdeeld over vijf niveaus), maar ook vanuit de beleving van betrokken medewerkers en de financiële resultaten op die projecten. De projecten lopen beter en meer gestructureerd, met als resultaat beter gestroomlijnde processen en minder faalkosten.

Infra

In onze nieuwbouwopgaven gebruiken we BIM-doelstellingen waarbij we afhankelijk van de complexiteit van de projecten verschillende ambities gebruiken. Het aantal projecten waar we digitaal bouwen is toegenomen ten opzichte van 2023 De vraag is steeds vaker ‘hoe’ in plaats van ‘of’ we digitaal bouwen inzetten in onze projecten.

Met de ontwikkeling van het Digitaal Bouwproces Infra hebben we een standaard werkwijze neergezet. Zo integreren we digitaal bouwen in ons '1-ontwikkelproces' waarin het draait om het beheerst en integraal uitwerken van een haalbaar, maakbaar en onderhoudbaar plan dat voldoet aan de (klant)vraag én de opgave. De '1-OntwikkelHub', een GeoBIM-ontwikkeling en integratie tussen geografisch informatiesysteem (GIS), 3D-BIM, 4D-BIM, ondersteunt ons vanaf de tenderfase in dit proces.

 Meer informatie is te vinden in hoofdstuk 9.

10. We zetten jaarlijks vijf nieuwe datagedreven diensten succesvol in de markt.

Naast de doorontwikkeling van proposities met nieuw aanbod voor onze klanten, door bijvoorbeeld het toevoegen van nieuwe waarde-elementen aan bestaande producten en diensten, werden er bij Bouw & Techniek, Infra en Vastgoed in totaal vijftien nieuwe datagedreven diensten ontwikkeld en in de markt gezet. Hieronder worden enkele voorbeelden kort beschreven:

• Er is in 2023 hard gewerkt om de eerste modules binnen het platform digitaal bouwen te realiseren. Binnen dit platform gaan we stapsgewijs de conceptuele en industriële woningbouw ondersteunen met digitale modules vanaf productontwikkeling tot en met bewoning.

• Het Heijmans energie-opslagsysteem is een slim energie-opslagsysteem in combinatie met energiemanagement. Het is bedoeld voor utilitaire projecten, inclusief spin-off voor fysiek beheer en onderhoud aan systemen. Het biedt direct de oplossing voor acute energietransitieproblemen waarmee de klant te maken kan krijgen. De problemen kunnen per markt-/klantsituatie verschillen. In onze fabriek voor houtskeletbouwwoningen in Heerenveen is dit systeem geplaatst en operationeel.

• Vanuit datagedreven onderhoud hebben we naast de monitoring van Dynamisch Verkeersmanagement ons portfolio verbreed naar projecten met intelligente verkeersregelsinstallaties (iVRI's) en openbare verlichting (OVL). Bij langjarig beheer- en onderhoudscontracten kan men realtime alle storingen uit alle systemen zien en proactief daarop reageren.

• In 2023 zijn twee verkeersmanagementdiensten doorontwikkeld. Voor het verkeersmanagement in het kader van grootschalige wegwerkzaamheden is de dienst Reistijdmonitoring doorontwikkeld naar een productiewaardige en daarmee ook cybersecure oplossing. Deze dienst laat realtime de verwachte en actuele reistijden bij omleidingen zien. Hierdoor kan Heijmans in het verkeersmanagement direct bijsturen op deze omleidingen, in het bijzonder op het onderliggend wegennet. In het kader van veilig werken langs en op de weg heeft Infra het Digital Road Safety System ontwikkeld. Met dit systeem kunnen collega’s via een kastje in de auto hun wegwerkzaamheden realtime aanmelden bij navigatiesoftware als TomTom, Google en Waze. Hiermee krijgen weggebruikers direct een melding als er in hun buurt wegwerkzaamheden zijn.

11. Het aantal abonnementen uit datagedreven diensten in de gebruiksfase groeit elk jaar met 50%.

Bij Vastgoed zijn er in 2022 vanuit de datagedreven diensten 573 abonnementen uitgegeven aan particuliere kopers/gebruikers van een Heijmans woning. In 2023 heeft geen focus gestaan op het aantal abonnementen. De verdiencapaciteit is marginaal en past op dit moment niet in ons waardecreatie-denken.

12. In 2025 hebben we ten opzichte van 2020 50% van de uren on-site verschoven naar off-site.

De verschuiving van on-site uren naar off-site uren is een maatstaf voor de beoogde industrialisering en standaardisering. Daarmee behalen we doelstellingen met betrekking tot veiligheid, duurzame inzetbaarheid, kwaliteit van geleverde producten en verminderen we faalkosten.

In 2023 blijven we wat betreft het Heijmans Woonconcept (grondgebonden conceptwoningen - HWC) met 358 gemonteerde casco’s in lijn met het aantal van 2022. Het absolute aantal ligt iets lager, omdat vijf pilotprojecten van totaal 62 woningen in het Horizon-concept zijn gerealiseerd. Daarnaast zijn ook elementen van woningen voor externe opdrachtgevers geproduceerd. 

Er zijn ook flinke stappen gezet met onze gestapelde concepten (appartementencomplexen).

Binnen de concepten wordt, waar mogelijk, ingezet op prefab onderdelen, geproduceerd of samengesteld in de fabriek van onze bij de concepten betrokken co-makers. Voor zowel de grondgebonden als de gestapelde producten worden het casco, het dak en (een groot gedeelte van) de gevel in prefab aangeleverd voor montage op de bouwplaats. Daarnaast wordt continu bekeken welke onderdelen verder geprefabriceerd kunnen worden; zo loopt bij de Horizon-woningen een pilot met onder meer een kant-en-klaar vloer, waardoor er geen afwerkvloer meer nodig is, en de inzet van prefab binnenwanden. Dit levert ook circulair voordeel op: er is minder materiaal nodig, minder afval en de binnenwanden worden gemaakt van biobased materiaal in plaats van gasbeton.

In 2023 is de houtskeletbouwwoningfabriek geopend. De eerste van in totaal 88 in Heerenveen geproduceerde Horizon-woningen zijn geplaatst in de Eindhovense wijk ’t Ven.

Een groeiend deel van de productie is daarmee van on-site naar off-site verschoven, zowel wat betreft conceptmatig naar industrieel (in onze eigen fabriek), als ook voor grondgebonden en gestapeld. Dit zorgt voor een opgeruimdere bouwplaats, lagere faalkosten en minder overlast voor de buurt.

Verduurzamen

13. Vanaf 2023 is Heijmans CO₂-neutraal. Eventuele restwaarde wordt gecompenseerd.

Met de doelstelling om na 2023 CO₂-neutraal te kunnen produceren, voldoet Heijmans aan de science based target van COP21. Deze vraagt om een lineaire reductie van CO₂-uitstoot van meer dan 4,2% per jaar. In 2023 hebben we een reductie van 13,7% bereikt (scope 1 & 2) ten opzichte van 2022. We hanteren het Green House Gas (GHG)-protocol voor het in kaart brengen van onze footprint en rapporteren hier ook jaarlijks over in de GHG-rapportage. In dit protocol wordt uitgegaan van scope 1, 2 en 3 emissies. Voor meer detail over de broeikasgasemissies (scope 1, 2 en 3) verwijzen wij naar de bijlage Klimaat.

14. In 2023 kunnen we emissieloos produceren, in 2030 doen we dit op al onze opgaves.

We hebben al behoorlijke slagen gemaakt om onze CO₂ uitstoot te reduceren en we blijven daaraan werken. Opdrachtgevers eisen in toenemende mate het gebruik van duurzaam materieel. Ook vanuit overheden wordt het beleid aangescherpt voor emissies bij binnenstedelijk bouwen.

Emissieloos produceren gaat vooral om het vervangen van gebruikte verbrandingsmotoren in ons materieel door elektrische motoren. Deze kunnen dan voor hun energievoorziening worden gevoed door bijvoorbeeld batterijen of waterstof. Hierbij komt dan geen stikstof of fijnstof vrij vanwege verbrandingseffecten. De belangrijkste maatregelen hiervoor zijn het elektrificeren van het wagenpark en het investeringsprogramma voor de elektrificatie van het materieel. Investeren in materieel doen we in samenspraak met onze leveranciers. Hierbij gaat kleiner materieel sneller over naar volledig elektrisch en wordt er bij groot materieel een innovatiepad gevolgd. Vanaf 2023 hebben we alleen nog elektrische personenvoertuigen in de nieuwe lease en worden bestaande leasecontracten ingekort. Het investeringsprogramma voor het materieel heeft inmiddels geleid tot de aanschaf van elektrisch materieel, van klein (trilplaten, heftrucks) tot groot (rupsgraafmachine, asfalt afwerkmachine, draadkraan).

15. In 2023 kunnen we 100% energieneutrale oplossingen leveren aan onze klanten.

We zien dat het aantal klanten dat vraagt om energieneutrale oplossingen toeneemt. We bieden actief oplossingen aan om invulling te geven aan deze klantvraag. Dit doen we gevraagd en ongevraagd.

Naast aannemer die de infrastructuur voor de energieleveranciers aanlegt, is Heijmans uitgegroeid tot een partij die steeds vaker ook de energieproductie verzorgt. Dat gebeurt op gebiedsniveau met oplossingen voor het benutten en distribueren van restwarmte, koude-warmteopslag en energiegrids. Ook op gebouwniveau dragen we bij aan een energieneutrale leefomgeving door de ontwikkeling van energieneutrale of zelfs energieleverende woningen en gebouwen, zonnedaken en andere duurzame maatregelen. Wij bieden bewoners en gebruikers door datagedreven oplossingen inzicht in het verbruik van hun woning of gebouw en stellen ze zo in staat de juiste keuzes te maken voor energiezuinige oplossingen. Dit is maatwerk waarbij de klantvraag in het algemeen leidend is. Wij kijken steeds opnieuw welke maatregelen en investeringen de grootste duurzame impact hebben.

16. Bij al onze aanbiedingen rekenen we uit wat de milieuprestatie is.

Het leveren van milieu-informatie aan klanten of opdrachtgevers wordt steeds meer een vast onderdeel van de contractvoorwaarden. Vanaf 1 januari 2023 is er een ambitie uitgesproken om een MPG(Milieu Prestatie Gebouwen)-berekening te maken voor alle woningen (bij grondgebonden woningen in de start verkoopfase). We streven naar een score van ≤ 0,6. Met deze ambitie moet de bewustwording van de invloed van materiaalkeuzes tijdens de ontwerpfase worden bevorderd. Ook zien we een sterke toename bij Infra als het gaat om aanbestedingen op basis van MKI(Milieu Kosten Indicator)-berekeningen. Meer informatie is te vinden in hoofdstuk 10.

17. In 2021 zijn alle verpakkingen in onze bouwprojecten 100% herbruikbaar of recyclebaar.

We hebben ons tot nu toe vooral gefocust hebben op het recyclen van restmaterialen, zoals folies. Hiervoor hebben we in 2021 onze doelstelling van 100% gehaald. We denken nu na over vervolgstappen op het gebied van recyclen door middel van herbruikbare materialen, zoals pallets en kratten. Hierbij proberen we de vrijkomende materialen zoveel mogelijk terug te brengen in de kringloop. Ook zien we dat secundaire materialen steeds waardevoller worden, waardoor het hergebruiken van materialen voor verwerking een steeds grotere rol gaat spelen.

18. In 2023 zijn al onze grondgebonden woningen 100% circulair, in 2030 geldt dat ook voor onze niet-grondgebonden woningen.

In het grondstoffenakkoord is voor Nederland de ambitie vastgelegd om in 2050 volledig circulair te zijn, waarbij géén primaire grondstoffen nodig zijn (dus secundair door hergebruik en recycling, en inzet van hernieuwbare grondstoffen zoals hout). In de afgelopen jaren hebben we getracht hierop vooruit te lopen. Ook in 2023 hebben we de materiaalimpact van de grondgebonden woningen teruggedrongen, door de MPG-score, de materiaalgebonden CO₂-emissies en het aandeel primaire grondstoffen te verlagen. Het bold statement van 100% circulaire grondgebonden woningen is zeer ambitieus gebleken; ook als we dat afzetten tegen de maatschappelijke maatstaven. Ondanks een aantal interessante ontwikkelingen zoals het meer industrieel bouwen en het toepassen van meer biobased materialen in onze producten is volledige circulariteit (nog) niet haalbaar gebleken. We blijven de komende jaren de mogelijkheden echter wel onderzoeken. Circulariteit wordt hierbij mede als instrucment ingezet om de CO₂-footprint van met name scope 3 emissies verder terug te dringen. Meer informatie is te vinden in hoofdstuk 10.

19. In 2023 passen we circulair asfalt en beton toe; in 2030 bouwen we er in 100% van onze opgaves mee.

Circulariteit in beton uit zich bij Heijmans onder meer door betongranulaat toe te passen als grindvervanger bij de betoncasco’s van het Heijmans Woonconcept. Daarnaast zijn voor verschillende tenders en projecten circulaire betonvoorstellen ingediend waarbij secundair zand en grind wordt ingezet. Een aanzienlijk deel van het huidige asfalt is al circulair. Een verdere verhoging wordt geremd door de huidige productiemethoden in de asfaltcentrales. Door de inzet van koolfilters is in de toekomst een verdere verhoging van het aandeel gerecycled asfalt mogelijk.

20. Vanaf 2021 scoren al onze gebiedsontwikkelingen een Greenlabel score van A.

Sinds 2018 werkt Heijmans intensief samen met NL Greenlabel. NL Greenlabel staat voor een aantoonbare, duurzame leef- en werkomgeving. Met de NL Gebiedslabel- en NL Terreinlabelmethode wordt samenhangende duurzaamheid in de openbare ruimte en terreinen inzichtelijk gemaakt. Heijmans werkt in alle gebiedsontwikkelingen waar ze zelf de grondexploitaties doet met de NL Gebiedslabelmethode mits het gebied groot genoeg is. Indien het gebied kleiner is wordt gewerkt met de NL Terreinlabelmethode.

Dit stelt ons in staat alle betrokkenen mee te nemen in onze ambitie, zodat gedurende het proces de focus op de duurzaamheidsthema’s blijft. Hiermee wordt samenhangende duurzaamheid expliciet onderdeel van het ontwikkelproces door onafhankelijke monitoring/beoordeling. Met het inzetten van de methodiek verdwijnt de vrijblijvendheid en kan actief gestuurd worden op samenhangende duurzaamheid.

De methode helpt om bewust duurzame keuzes te maken en deze te onderbouwen. Inmiddels is de methodiek van NL Greenlabel volledig omarmd en wordt binnen een groot scala aan projecten gewerkt met de methodes van NL Greenlabel.

In deze tabel staat een overzicht van de huidige stand van zaken per project:

Ook in de fase van het opstellen van anterieure overeenkomsten met de gemeentes wordt gewerkt met de systematiek van NL Greenlabel, zoals bijvoorbeeld Nieuw Boekhorst in Voorhout.

Hierdoor wordt reeds in een vroege fase rekening gehouden met de zeven thema’s, waardoor borging binnen het totale proces van de ontwikkeling steeds meer behouden blijft. Deze thema’s zijn: Ontwerp Realisatie & Beheer, Producten & Materialisatie, Energie & Klimaat, Bodem & Water, Biodiversiteit, Mens & Omgeving en Borging. Per thema kan op drie onderdelen punten gescoord worden, welke aangetoond dienen te worden door Heijmans. Al deze punten bij elkaar opgeteld leidt tot een score tussen de G en A, waarbij Heijmans streeft naar een score A of B in de ontwerp/realisatiefase voor die ontwikkelingen die onderdeel zijn van onze grondexploitaties.

Tot slot is in 2023 met NL Greenlabel verder gewerkt aan een Heijmans dashboard in Tygron. Het Tygron Geodesign Platform combineert (geo-)data, modellen en applicaties en geeft daarmee meer inzicht over de projecten (‘parametrisch en generated design’). Dit dashboard ondersteunt in het gebiedslabelproces, voorziet de ontwikkelaar van veel informatie over het gebied en geeft inzicht in hoe het gebied gaat reageren op nieuwe ontwerpen. In samenwerking met NL Greenlabel is in 2023 zoveel mogelijk aansluiting gezocht op de EU-Taxonomie.

21. In 2023 leiden al onze ingrepen in de gebouwde omgeving tot een verbetering van de plaatselijke biodiversiteit, klimaatadaptatie en veiligheid.

In 2023 hebben wij in bijna dertig nieuwe projecten initiatieven toegepast voor klimaatadaptatie en biodiversiteit. Hierbij gaat het onder andere om onze showcases op gebied van Vastgoed en infraprojecten, zoals Kazernekwartier Venlo waar we met onze Duurzame Ontwerpprincipes (DOP) maximaal inzetten op klimaat- en natuurinclusief bouwen.

De resultaten van onze inspanningen willen wij meetbaar maken. Daarvoor werken we met diverse partijen samen. Voorbeelden hiervan zijn:

• Het project Vijfsluizen in Vlaardingen, waar we op het vlak van bodemkwaliteit met Naturalis samenwerken.

• In Maanwijk in Leusden hebben we een samenwerking met Earth Watch op het gebied van biodiversiteit.

• In Parijsch Culemborg is door veldwerk van het team van eigen ecologen onderzoek gedaan naar de bezetting van aangebrachte nestgelegenheden met positieve resultaten als gevolg.

• Ook zijn we onze eigen Smart Monitoring Biodiversiteit gestart en hebben we met Universiteit van Wageningen de principes van een gezonde bodem geformuleerd.

• De Natuurladder, waarvan wij mede initiatiefnemer zijn, is verder ontwikkeld en positief ontvangen door verschillende opdrachtgevers. In 2024 stellen we dit instrument als een internettool beschikbaar aan de sector.

• De Nationale Bijenstrategie hebben we in 2023 ondertekend, omdat we het belangrijk vinden ons in te zetten voor de biodiversiteit.

• Ook zijn we lid geworden van de Waterbank. We willen kennis beschikbaar stellen en in samenwerking nieuwe kennis opdoen. Water is een groeiend thema waar wij ons al enige jaren in gespecialiseerd hebben.

22. We passen onze nieuwste oplossingen elk jaar toe in drie opgaves die daarmee nieuwe showcases van een gezonde leefomgeving worden.

De eerdergenoemde showcase Maanwijk in Leusden is inmiddels opgeleverd, maar nog niet afgerond. Wij willen namelijk langer betrokken blijven in de gebruiksfase om te kunnen leren van wat we bedacht en gemaakt hebben, en de impact hiervan op een gezonde leefomgeving. In Maanwijk doen we dat onder andere in samenwerking met de Universiteit Utrecht. Vanuit de Kennis Hub Gezond Stedelijk Leven is de Universiteit Utrecht betrokken bij dit project. Zij gaan na oplevering van de wijk twee jaar lang meten op aspecten van sociale cohesie en hoe onze ingrepen daar wel of niet aan bijdragen.

Ook in 2023 hebben we weer een aantal showcases gerealiseerd:

• Borg & Buiten, Parijsch Culemborg: eerste vrije sector project met Horizon woningen (HSB-woningen uit de Heijmans fabriek in Heerenveen). Thema: Fabrieksmatig, biobased. In het- zelfde gebied is een Heijmans Huismerk Appartementencomplex (HHA) voor de woningcorporatie gerealiseerd. Thema: betaalbaar. Het stedenbouwkundigplan van Borg & Buiten kenmerkt zich door veel groen. Het autobezit wordt ontmoedigd en voor een deel vervangen door inzet van deelmobiliteit. Het parkeren van de tweede auto en bezoekersparkeren wordt geclusterd aan de randen van het gebied in zogenaamde hubs. Thema: mobiliteit, groen en blauw.

• De Kuil, Rotterdam: sociale samenhang en circulariteit zijn hier de grote thema’s. In dit project wordt bijvoorbeeld gebruik gemaakt van ‘restklezoor’, het restant van de baksteen waar steenstrips afgezaagd worden. Op het gebied van sociale cohesie wordt op verschillende niveaus ontmoeten in en rond woongebouwen gestimuleerd, door onder andere verbrede galerijen in combinatie met buitenruimte.

• Karel de Grotelaan, Eindhoven: in samenwerking met Woonbedrijf is een gezamenlijke strategie richting de gemeente opgezet. Data in gebiedsontwikkeling is hier het grotere thema.

Davey Ringnalda

“Ik denk dat we sneller, goedkoper en duurzamer woningen gaan produceren. Zo zullen er meer woningen uit de houtskeletbouwwoningfabriek komen. Dat is een zeer efficiënte manier van bouwen.”