Manifestatie van risico's
De belangrijkste operationele risico’s waarmee Heijmans in 2023 werd geconfronteerd, zijn de risico’s als gevolg van de stikstofproblematiek, relatief hoge hypotheekrente, de te krappe uitvoeringscapaciteit en budgetten bij de overheid, en schaarste aan materialen, producten en arbeidskrachten alsmede significant hoge inkoopkosten (met name voor energiegedreven producten). Dankzij de grote vraag naar woningen in Nederland zijn de woningverkopen aan particulieren, ondanks de hoge rente vergeleken met twee jaar geleden, in 2023 op redelijk niveau gebleven en zien we in de laatste maanden van 2023 weer een licht herstel. De verkopen aan woningbouwcorporaties is toegenomen het afgelopen jaar. Binnen Woningbouw is de terugval van productie voor Vastgoed opgevangen door het bouwen voor woningbouwcoöperaties en renovatieprojecten.
De stikstofproblematiek heeft geleid tot vertraging in vergunningstrajecten, vertraging van projecten in uitvoering en het opdrogen van de aanbestedingskalender van Rijkswaterstaat voor met name lijn-infra nieuwbouwprojecten. Dit is het geheel van verkeersinfrastructuur en haar omgeving bedoeld voor verkeer en vervoer van mensen, goederen en berichten. Het omvat autowegen, waterwegen, pijpleidingen, elektriciteitsleidingen en infrastructuur voor telecommunicatie. Ook het tekort in overheidsbudgetten ten behoeve van infraprojecten heeft geleid tot uitstel en afstel van aanbestedingen. Heijmans heeft dit gemitigeerd door een verschuiving in de projectportfolio, om zo naast lijn-infrastructuur meer in te zetten op het hoogwaterbeschermingsprogramma en de energietransitie. Daarnaast hebben we te maken met uitgebreide ruimtelijke ordeningsprocedures, met tegelijkertijd een beperkte ambtelijke capaciteit, die tot vertraging leiden. Ook is de stikstofvrijstelling voor de bouw komen te vervallen, waardoor voor veel projecten Aerius-berekeningen moeten worden aangeleverd en worden gecontroleerd.
Na de aanzienlijke prijsstijgingen in 2022 zijn de prijzen in 2023 gestabiliseerd, maar wel op hoog niveau gebleven. Vooral energie en daarmee geproduceerde halffabricaten zijn substantieel duurder dan vorig jaar. Heijmans volgt de prijsontwikkelingen op de voet en zorgt onder meer dat de organisatie voorzien wordt van de juiste informatie om in aanbiedingen voldoende rekening te houden met het prijsrisico (o.a. adviezen rondom de te hanteren indexatie). De prijsstijgingen zijn met name het gevolg van een disbalans tussen vraag en aanbod. Deze disbalans leidt op haar beurt weer tot schaarste, wat uiteindelijk een grotere uitdaging is. Door met vaste partners te werken en vroegtijdig inkopen vast te leggen, trachten wij dit risico te mitigeren. Daarnaast slaagt Heijmans er tot op heden in om deels de hoge inkoopkosten via indexeringsafspraken door te berekenen in de verkoopprijzen van onze producten en diensten. Dat doen we door al bij de selectie van projecten voor tendering als beoordelingscriterium mee te nemen hoe opdrachtgevers omgaan met prijsrisico- en indexeringsafspraken. Hier spelen de inzet, het risicobewustzijn en aanpassingsvermogen van onze mensen een belangrijke rol. De verwachte faillissementsgolf als gevolg van het terugbetalen van de coronasteun en/of uitgestelde belastingen is in 2023 bij onze leveranciers en onderaannemers vooralsnog uitgebleven.
Door het maandelijks monitoren van onze belangrijkste projecten proberen wij tijdig ongewenste ontwikkelingen te signaleren zodat in een zo vroeg mogelijk stadium passende beheersmaatregelen kunnen worden genomen. Op dit punt hebben wij het afgelopen jaar ervaren dat het maandelijks monitoren van langjarige projecten en het daarbij eerder doorpakken op (zwakke) signalen van belang zijn om tijdig in te kunnen grijpen. De monitoring van onze langjarige contracten zal dan ook in de toekomst extra onze aandacht blijven houden en in de projectreviews aan de orde komen.
Het is van belang dat het operationele risicomanagementteam onafhankelijk is en blijft van het tenderteam, om zo voldoende scherpte te brengen en te houden in de afwegingen die we maken tijdens het tenderproces.
Heijmans is wendbaar en kan adequaat inspelen op veranderende omstandigheden. Echter, als het goed gaat met de organisatie kan verslapping van de waakzaamheid op de loer liggen. Mocht in de toekomst de markt verslechteren of wezenlijk veranderen, dan kan de druk op de orderportefeuille toenemen. We zijn zeer alert om onze risicobereidheid, maar ook algemene kostenniveaus niet te laten toenemen en hiermee potentiële problemen voor de toekomst binnen te halen. We blijven daarom ook sturen op ‘marge boven volume’.
Dave Saija
“Omdat we in de grond werken, is hygiëne belangrijk. Ik ben een pietje-precies en zorg goed voor mijn jongens. Alles moet brandschoon zijn. Ik neem mijn eigen schoonmaakspullen mee. Dagelijks poets ik de keet vanbinnen, zodat iedereen veilig kan schaften en een bakkie kan doen. Daarnaast zorg ik voor een volle jerrycan met water om de handen te wassen.”