Water

Bijna een derde deel van Nederland ligt onder de zeespiegel. Zonder dijken kan ruim de helft van het land zelfs onder water komen te staan. Nederland heeft gelukkig een lange traditie in het omgaan met water. Dat zit diep verankerd in onze cultuur. Deze omgang met water heeft het landschap door de eeuwen heen ingrijpend veranderd en veel ingenieuze bouwwerken opgeleverd. Zo vinden wij als land altijd weer nieuwe technieken en materialen uit en passen die toe op een grotere schaal dan voorheen. Onze kennis op watergebied is zelfs een exportproduct waarmee we andere landen helpen om nieuw land te winnen en overstromingen te voorkomen.

Impacts, risico's en kansen

De volledige procesbeschrijving van de dubbele materialiteitsanalyse staat beschreven in de 'Algemene Informatie'. Uit de analyse van de dubbele materialiteit is er een impact gedefinieerd op Water:

Beleid

Heijmans ziet Water als een breder thema dan in de impact vanuit de dubbele materialiteitsanalyse is geïdentificeerd. Het beleid 'Water Raakt!' geldt voor heel Heijmans, de kantoren en alle projectlocaties, huidige als de toekomstige, en focust zich op vier pilaren rondom water: Balans, Kwaliteit, Gebruik en Veiligheid. Gedurende 2024 was dit beleid in ontwikkeling, het zal vanaf 2025 worden geïmplementeerd.

In het beleid en in eerdere hoofdstukken van het jaarverslag hebben wij onze impact beschreven. In 2025/2026 willen we een verdiepende screening (impactanalyse) uitvoeren op de impact in de waardeketen (upstream en downstream), alsmede in de eigen operaties. Afhankelijk van de uitkomsten van deze verdiepende impactanalyse kunnen we de huidige beheersingsmaatregelen verder verfijnen, uitbreiden en implementeren. Beheersing dan wel herstel van onze impact op de omgeving kunnen we realiseren door onder meer:

Sturing op gebruik van type water (bijv. regenwater, oppervlaktewater, grondwater of drinkwater)
Bewustwording te creëren
Het toepassen van onze integrale scan op gebied van Ecologie, Bodem en Water (EBW) - inzichtelijk hebben van de waterrisicogebieden (water- en bodemsturende kaart)
Het toepassen van de duurzame ontwerpprincipes en duurzame assetmanagementprincipes
Het inzetten van de natuurladder

Een fundamentelere beheersmaatregel kan zijn het wel of niet aannemen van een opdracht op basis van op duurzaamheidsimpact. Het thema water is kennisintensief door wetgeving en de bijbehorende technieken. Om alle ontwikkelingen goed in beeld te hebben en te houden, is het Waterkennisnetwerk Heijmans ingericht. Kennis wordt waardevol wanneer deze toegepast kan worden in de praktijk. Het kennisnetwerk zorgt ervoor dat deze kennis binnen Heijmans op de juiste manier geborgd, verrijkt en toegepast wordt.

Binnen de verschillende bedrijfsstromen van Heijmans worden standaarden ontwikkeld voor waterproblemen. De voorbeelden van deze standaarden en oplossingen zijn beschreven in het Heijmans Oplossingen Platform (HOP), de kennisbank productkwaliteit, standaard woonproducten en onze standaard ontwerpoplossingen. Ontwikkelingen op het gebied van waterproblemen worden vooral ingegeven door rijksbeleid, bijvoorbeeld vanuit het bodem- en watersturende gebiedsontwikkeling en vanuit vergunningsverplichtingen.

Waterbalans

De waterbalans is in Nederland op veel plaatsen verstoord. Dit komt voornamelijk door menselijke ingrepen in het watersysteem. We hebben het oppervlaktewatersysteem ingericht om water zo snel mogelijk af te voeren, er is een gebrek aan mogelijkheden voor buffering en infiltratie van water, we voeren een kunstmatig beheer van het grond- en oppervlaktewaterpeil én onttrekken grondwater ten behoeve van drinkwater. Ook wordt de waterbalans verstoord door een snel veranderend klimaat. Dit leidt tot problemen met de waterveiligheid, droogte, waterkwaliteit, voedselproductie, de natuur en de gezondheid.

Onze activiteiten hebben impact op de verschillende onderdelen van het watersysteem en kunnen leiden tot een verstoring van de waterbalans. Door het watersysteem integraal te beschouwen kunnen we met natuurlijke en technische oplossingen juist een positieve impact realiseren op de waterbalans. Vanuit de volgende principes kunnen we zowel op gebouw- als gebiedsniveau helpen de waterbalans op orde te brengen met de voorkeursvolgorde: benutten en besparen, vasthouden en infiltreren en bergen en afvoeren.

Waterkwaliteit

Waterkwaliteit focust op de geschiktheid van oppervlakte- en grondwater voor de verschillende gebruiken, zoals drinkwater, water voor natuur, water voor industrie etc. Het betreft zowel de chemische als biologische kwaliteit. Dit verschilt per plek, tijdstip en diepte.

Onze activiteiten hebben impact op de waterkwaliteit tijdens de bouw en tijdens de gebruiksfase door bijvoorbeeld (tijdelijke) bemalingen, vervuiling van afstromend wegwater, door effluent rioolwater en foutieve aansluitingen in woningen en door aanleg van warmte- en energiesystemen in de bodem. We willen onze huidige impact op de waterkwaliteit verbeteren door tijdens onze activiteiten maatregelen te treffen die bijdragen aan een positieve impact op de waterkwaliteit en waterverontreiniging voorkomen dan wel bestrijden. Bijvoorbeeld door het toepassen van innovaties in wegen- en woningbouw. Kansen doen zich voor in decentrale zuiveringen in gebouwen en gebieden. Wij doen dit vanuit de principes: water verbinden, gevarieerde overgangen van land naar water en bronmaatregelen.

Daar waar we werken in de kustgebieden, raken we de zee en het leven daarin. Hiermee hebben we impact op de waterkwaliteit. We werken met duurzame oplossingen en dragen waar mogelijk nature-based solutions aan.

Watergebruik

Bij gebruik van water richten we ons op twee aspecten. Het gebruik van drinkwater en het gebruik van water voor (onze) productie. Daarbij is het van belang om waterstromen met een verschillende kwaliteit te beschouwen en te beseffen dat de impact van watergebruik verschilt per locatie.

Onze eigen activiteiten hebben (drink)watergebruik tot gevolg. We zorgen ervoor dat we inzichtelijk maken wat dit gebruik is aan de hand van de watervoetafdruk en we committeren ons aan het verminderen in de gebieden met een waterrisico door bijvoorbeeld regenwater te gebruiken indien mogelijk. Mocht uit de verdiepende impactanalyse van onze watervoetafdruk (eigen operatie en in de keten) blijken dat we onze impact fors kunnen herstellen op het gebied van watergebruik dan kan waterwinning voor onze eigen activiteiten een maatregel zijn die we oppakken (bijvoorbeeld op projecten regenwater opslaan of waterberging voor watergebruik in de realisatiefase). Of we daarbij ingewonnen water moeten gaan zuiveren is nu nog niet inzichtelijk. Indien dit een serieuze optie gaat zijn, zullen gestelde kwaliteitseisen aan materialen zoals beton bepalend zijn.

Waterveiligheid

Waterveiligheid gaat over de bescherming tegen overstromingen. Dit gebeurt met waterkeringen zoals dijken en duinen, maar ook door ruimte voor de rivier. Ook het beheren van onze waterwegen zoals rivieren en meren borgt onze waterveiligheid.

Om de basisveiligheid te waarborgen worden maatregelen genomen die overstromingen door de grote wateren moeten voorkomen (preventie). Aanvullend daarop kunnen de gevolgen van een eventuele overstroming worden beperkt door de inrichting van Nederland bestand te maken tegen water (waterrobuust). Tenslotte werken het Rijk, waterschappen, veiligheidsregio’s en provincies samen aan crisisbeheersing bij overstromingen, voor als het onverhoopt toch misgaat. De combinatie van preventie, waterrobuust bouwen en crisisbeheersing wordt meerlaagsveiligheid genoemd.

De gevolgen van klimaatverandering hebben impact op de geschiktheid van infrastructuur en gebieden voor gebiedsontwikkeling. We maken werken voor het hoogwaterbeschermingsprogramma én we beschermen onze werken tegen hoog water, door waterveiligheid integraal mee te wegen in onze projecten:

Met deltatechnologie werken aan een waterveilig Nederland
Impact meewegen bij onze grondposities
Waterveilig inrichten leefomgeving

Initiatieven

We zijn aangesloten bij initiatieven om de impact van ons waterverbruik bespreekbaar te maken. Dit zijn:

Waterbank
Een initiatief van waterschap de Dommel en diverse andere publieke en private partijen om vraag en aanbod tussen diverse bronnen te verbinden.
Bouwtafel drinkwaterzuinige woonwijken
Een initiatief van provincie Gelderland en drinkwaterbedrijf Vitens om drinkwater te besparen bij woningbouw.
COP waterkwaliteit
STOWA onderzoekt de invloed van het veranderend klimaat op waterkwaliteit.
In de COP worden governance en uitvoering nader ingevuld.

Maatregelen en acties

In onze eigen operatie nemen wij nu nog geen maatregelen om ons waterverbruik te verminderen en zijn daarvoor geen middelen gereserveerd. Het jaar 2024 hebben we gebruikt om ons beleid te formuleren en onze watervoetafdruk in beeld te brengen. We hebben eerste inzichten gekregen om de juiste acties te bepalen. Met het dashboard brengen we ons eigen waterverbruik in beeld. De volgende stap is up- en downstream in beeld krijgen. Vanaf 2025 brengen we in het jaarverslag in beeld welke top vijf aan specifieke maatregelen we in onze eigen operatie hebben toegepast in projecten in de waterrisicogebieden. Dit zal tevens specifiek gelden voor gebieden met grote waterstress (indien we werkzaam zijn geweest in deze gebieden).

Doelstellingen

'Water Raakt!', het beleid rondom water van Heijmans, is in 2024 tot stand gekomen als integraal beleid over alle bedrijfsstromen heen. De implementatie van het beleid zal vanaf 2025 plaatsvinden, dan volgen ook concrete transitieplannen over hoe de verwoorde visie in ons DNA terechtkomt.

Voor onze doelstellingen is 2019 het basisjaar en onze ambitie is om de doelstellingen in 2030 te realiseren. We focussen daarbij in eerste instantie op eigen bedrijfspraktijken en werken toe naar de upstream-waardeketendoelstellingen vanaf 2026. In 2024 hebben we een eerste meting gedaan van het drinkwatergebruik, eerder hadden we hier geen (volledig) zicht op. In 2025 gaan we het drinkwatergebruik van 2019 inzichtelijk maken en van daaruit doelstellingen opstellen. Verder zijn onze ambities rondom het thema water voor ons relatief nieuw en kunnen we nog niet de effectiviteit van de afzonderlijke maatregelen monitoren. Als we op basis van de verdiepende analyse de juiste maatregelen in beeld hebben, gaan we de monitoring en evaluatie verder vormgeven.

'Water Raakt!' gaat Heijmans in 2025 actief delen met zijn stakeholders en strategische partners om hen mee te nemen in de gezamenlijke opgave en vooral ook om met hen in gesprek te zijn/te blijven over hoe Heijmans haar impact verder kan verbeteren.

Maatstaven

We rapporteren over onze totale waterconsumptie in kubieke meters (m³) water. Daarnaast rapporteren we ons watergebruik in risicogebieden en ons watergebruik in waterstressgebieden per risicoscore. Het totaal watergebruik in 2024 was 64.134 m³, in onderstaand figuur is het gebruik in waterstressgebieden en waterrisicogebieden terug te vinden. De waterintensiteit is 24,8 m³ per miljoen euro omzet. In onze huidige processen en activiteiten slaan we geen water op voor gebruik. Ook hergebruiken of recyclen we geen (proces)water voor onze eigen activiteiten.

Watergebruik werd niet standaard binnen Heijmans gemonitord, noch gemeten middels slimme watermeters. Bij de verwerking van drinkwaterfacturen die als pdf ontvangen worden, wordt enkel het gefactureerde bedrag in onze administratie verwerkt. Hierdoor ontbreekt inzicht in het watergebruik in kubieke meters (m³) dat op de facturen vermeld staat en moet een andere methode hier inzicht in geven. Dit jaar is er een handmatige exercitie geweest om het m³ gebruik handmatig uit alle facturen te halen en opgeteld. Een verdere uitwerking over toegepaste aannames is terug te vinden in 'Notities'. Per 1 januari 2025 gaan we over op een geautomatiseerde methode.

Hieronder zijn de projectlocaties geplot op de kaart van Nederland. De risicogebieden als weergegeven op onderstaande kaarten zijn afkomstig van WRI Aqueduct Waterrisk Atlas¹.

1Bij het maken van de kaarten hebben we door middel van onze definitie de optie 'regulatory and reputational risk' uitgesloten, dit wijkt af van de ESRS vereisten. Daar onder valt 'unimproved/No Drinking Water', 'Unimproved/No Sanitation' en 'Peak RepRisk Country ESG Risk Index'. Deze filters zijn wel toegepast op ons watergebruik.